Vilom Shabd : Vilom Shabd in Hindi – विलोम शब्द
विलोम शब्द क्या होते हैं? Opposite Words in हिंदी
Vilom Shabd in Hindi: हर शब्द का एक निश्चित अर्थ या मतलब होता है। उस अर्थ का विपरीत या उलटा अर्थ देने वाले शब्दों को विलोम शब्द कहते हैं। विलोम शब्दों को विपरीतार्थक शब्द या अंग्रेज़ी में Opposite Words भी कहा जाता है।
vilom shabd in hindi
• अर्वाचीन – प्राचीन
• अकाल – सुकाल
• अभिज्ञ – अनभिज्ञ
• अनन्त – अन्त, सान्त
• अज्ञ – विज्ञ
• अधिमूल्यन – अवमूल्यन
• अपराधी – निरपराधी
• अथ (प्रारम्भ) – इति (समाप्ति)
• अकर्मक – सकर्मक
• अमृत – विष
• अथाह – छिछला
• अवर – प्रवर
• अवतल – उत्तल
• अतिथि – आतिथेय
• अतिवृष्टि – अनावृष्टि
• अधोगति – ऊर्ध्वगति
• अघोष – सघोष
• अभियुक्त – अभियोगी
• अग्र – पश्च
• अत्यधिक – स्वल्प
• अनुकूल – प्रतिकूल
• अनुराग – विराग
• अनुरक्त – विरक्त
• अनुरूप – प्रतिरूप
• अनाहूत – आहूत
• अग्रज – अनुजे
• अधम – उत्तम
• अपेक्षा – उपेक्षा
• अल्पज्ञ – बहुज्ञ
• अल्पायु – चिरायु/दीर्घायु
• अवनि – अंबर
• असीम – ससीम
• अनुनासिक – निरानुनासिक
• अनिवार्य – ऐच्छिक/वैकल्पिक
• अधुनातन – पुरातन
• अस्त्रीकरण – निरस्त्रीकरण
• आदि – अंत
• आविर्भाव – तिरोभाव
• आरोह – अवरोह
• आगमन – निर्गमन
• आस्तिक – नास्तिक
• आग्रह – दुराग्रह
• आधुनिक – प्राचीन
• आविर्भूत – तिरोभूत/तिरोहित
• आवर्तक – अनावर्तक
• आगामी – विगत
• आज्ञा – अवज्ञा
आर्द्र – शुष्क
• आलस्य – उद्यम
• आकाश – पाताल
• आचार – अनाचार
• आत्मनिर्भर – परजीवी
• आद्य – अंत्य
• आध्यात्मिक – सांसारिक
• आनन्द – शोक
• आह्लाद – विषाद
• आभ्यंतर – बाह्य
• आकुंचन – प्रसारण
• आह्वान – विसर्जन
• आलोचना – प्रशंसा
• आकर्षण – विकर्षण
• आमिष – निरामिष
• आसक्त – अनासक्त
• आशीर्वाद – अभिशाप
• आशा – निराशा
• आर – पार
• आवृत्त – अनावृत्त
• आस्था – अनास्था
• आयात – निर्यात
• आदान – प्रदान
• आया – गया
• आय – व्यय
• आश्रित – अनाश्रित
• इहलोक – परलोक
• इष्ट – अनिष्ट
• इच्छा – अनिच्छा
• ईश्वर – अनीश्वर
• उत्थान – पतन
• उद्धत – विनीत
• उपस्थित – अनुपस्थित
• उत्कृष्ट – निकृष्ट
• उपकार – अपकार
• उत्कर्ष – अपकर्ष
• उन्मीलन (खिलना) – निमीलन
• उन्नति – अवनति
• उद्घाटन – समापन
• उन्मूलन – स्थापन/रोपण
• उन्मुख – विमुख
• उपमान – उपमेय
• उर्वर – ऊसर/अनुर्वर
• उत्पति – विनाश
• उत्तरायण – दक्षिणायण
• उत्तरार्द्ध – पूर्वाद्ध
• उदयाचल – अस्ताचल
• उपमेय – अनुपमेय
• उपचार – अपचार
• उषा – संध्या
• उच्छ्वास – निःश्वास
• उज्ज्वल – धूमिल
• उत्तीर्ण – अनुत्तीर्ण
• उपार्जित – अनुपार्जित
• उल्लास विषाद
• उपसर्ग – प्रत्यय
• उदार – अनुदार
• उद्भव – अवसान
• उपजाऊ – अनुपजाऊ
• उर्ध्व – अधर
• उधार – नकद
• उत्पादक – अनुत्पादक
• उपयोग – अनुपयोग/दुर्पयोग
• ऊपर – नीचे
• ऊँच – नीच
• ऋत – अनृत
• ऋण – उऋण
• ऋणी – धनी
• ऋजु – वक्र
• एक – अनेक
एडी चोटी
• एकता – अनेकता
• एकान्त – अनेकान्त
• एकाकी – समग्र
• एकार्थक – अनेकार्थक
• एकाधिकार – सर्वाधिकार
• ऐहिक – पारलौकिक
• ऐक्य – अनेक्य
• ऐश्वर्य – अनैश्वर्य
• औजस्वी – निस्तेज
• औचित्य – अनौचित्य
• औदार्य – अनौदार्य
• उपत्यका (पहाड़ के नीचे की समतल भूमि) – अधित्यका (पह
• कटु – मधुर
• कदाचार – सदाचार
• कापुरुष – पुरुषार्थी
• कनिष्ठ – वरिष्ठ/ज्येष्ठ
कठोर – मुलायम
• क्रय – विक्रय
• कल्याण – अकल्याण
• कायर – वीर
• कडुवा – मीठा
• कपूत – सपूत
• कपटी – निष्कपट
• कमजोर – बलवान
• कमी – वृद्धि, बेशी
• कर्कश – मधुर
• कलंकित – निष्कलंक
• कल्पित – यथार्थ
• कलुषित – निष्कलंक
• कसूरवार – बेकसूर
• कटुभाषी – मृदुभाषी
• काला – गोरा
• कुलदीप – कुलांगार
• कुमारी – विवाहिता
• क्रोध – शान्ति
• कोलाहल – नीरवता
• कर्मण्य – अकर्मण्य
• करणीय – अकरणीय
• कार्य – अकार्य
• कुपथ – सुपथ
• कुगति – सुगति
• कुमार्ग – सुमार्ग
• कुमति – सुमति
कुरूप – सुरूप
• कृत्रिम – नैसर्गिक
• कृष्ण – शुक्ल
• कुलटा – पतिव्रता
• कृपा – कोप
• कृश – पुष्ट/स्थूल
• क्रिया – प्रतिक्रिया
• कीर्ति – अपकीर्ति
• कुख्यात – विख्यात
• कृपण – उदार
कृतज्ञ – कृतघ्न
• कुटिल – सरल
• कोमल – कठोर
• क्षुण्ण – अक्षुण्ण
• क्षुद्र – विराट
• खंडन – मंडन
• खरा – खोटा
• खगोल – भूगोल
• खीझना – रीझना
• खुशी – गम
• खुशकिस्मत – बदकिस्मत
• खुशबू – बदबू
• खेद – प्रसन्नता
• गणतंत्र – राजतंत्र
• गंभीर – वाचाल/चंचल, चपल
• गरल – सुधा
• गरिमा – लघिमा
• गहरा – उथला
• गृहस्थ – संन्यासी
• ग्राम – नगर
• ग्राह्य – अग्राह्य/त्याज्य
• गुप्त – प्रकट
• गुरु – लघु
• गोचर – अगोचर
• गौरव – लाघव
• गौण – मुख्य
• गुण – अवगुण/दोष
• गर्मी – सदर्दी
• गमन – आगमन
• घना – छितरा
• घात – प्रतिघात
घृणा – प्रेम
• चंचल – स्थिर
• चपल – गंभीर
• चर – अचर
• चतुर – मूर्ख
• चढ़ाव – उतार
• चिंतित – निश्चिंत
• चिर – स्थिर –
• चेतन – अचेतन/जड़
चेतना – मूर्च्छा
• छली – निश्छल
• छाया – धूप
• जंगम – स्थावर
• जय – पराजय
• जन्म – मृत्यु
• जागरण – सषुप्ति/निद्रा
• जाग्रत – सुषुप्त
• जटिल – सरल
• जल – थल
• जीत – हार
• जीवित – मृत
• जीव – जड़
• ज्योति – तम
• जीर्ण – अजीर्ण
• ज्येष्ठ – लघु
• ज्ञात – अज्ञात
• ज्ञान – अज्ञान
• ज्ञेय – अज्ञेय
• झूठ – साँच
• झूठा – सच्चा
• झोंपड़ी – महल
• ठोस – द्रव/तरल
• ढ़ाल – चढ़ाई
• तटस्थ – पक्षपाती
• तर – शुष्क
• तरुण – वृद्ध
• तप्त – शीतल
• त्यक्त – गृहीत
• त्याज्य – ग्राह्य
• तामसिक – सात्विक
• तारीफ – बुराई
• तिमिर – प्रकाश
• तीव्र – मंद/मन्थर
• तुच्छ – महान
• तृष्णा – वितृष्णा
• तृषा – तृप्ति
• त्याग – भोग
• तीक्ष्ण – सरल
• थाह – अथाह
• थोक – खुदरा
• थोड़ा – बहुत
• दरिद्र – धनी
• दया – क्रूरता
• दक्षिण – उत्तर
• दाता – गृहीता, कृपण
• दिन – रात
• दिवा – रात्रि
• दीर्घ – लघु
• दीर्घकाय – लघुकाय
• दुर्गन्ध – सुगन्ध
• दृश्य – अदृश्य
• दुराचार – सदाचार
• दुर्जन – सज्जन
• दुरुपयोग – सदुपयोग
• दुराचारी – सदाचारी
• दुष्कर – सुकर
• दुष्प्राप्य – सुप्राप्य
• द्रुत – मंथर
• दूर – पास
• देव – दानव
• देनदार – लेनदार
• देशभक्त – देशद्रोही
• द्वेष – सद्भावना
• द्वैत – अद्वैत
• दिव्य – अदिव्य
• द्वन्द्व – निर्द्वन्द्व
• दुरात्मा – महात्मा
• दुःख – सुख
• दुर्गम – सुगम
• धर्म – अधर्म
• ध्वंस – निर्माण
• ध्वल – श्याम
• धरा – गगन
• धनात्मक – ऋणात्मक
• धीर – अधीर
• धीरज – उतावलापन
• धृष्ट – विनम्र
• धूप – छाँव
• नया – पुराना
• नश्वर – शाश्वत
• न्यून – अधिक
• नगर – ग्राम
• नवीन – प्राचीन
• नत – उन्नत
• नराधम – नरपुंगव
• नम्र – अनम्र
• नमकहराम – नमकहलाल
• निर्भीक – भीरु
• निरुद्देश्य – सोद्देश्य
• निर्मल – मलिन
• निषिद्ध – विहित
• निर्बल – सबल
• निर्लज्ज – सलज्ज
• निरर्थक – सार्थक
• निर्गुण – सगुण
• निराधार – साधार
• निराकार – साकार
• निँद्य – वंद्य
• निष्क्रिय – सक्रिय –
• निन्दा – स्तुति
• निरपेक्ष – सापेक्ष
• निश्चल – चंचल
• निस्वार्थ – स्वार्थी
• नीरस – सरस
• नूतन – पुरातन
• नेकी – बदी
• नैतिक – अनैतिक
• निष्काम – सकाम
• नर – नारी
• निरक्षर – साक्षर
• पठित – अपठित
• परमार्थ – स्वार्थ
• पण्डित – मूर्ख
• परतंत्र – स्वतंत्र
• पवित्र – अपवित्र
• पराधीन – स्वाधीन
• परकीय – स्वकीय
• पहले – पीछे
• प्रधान – गौण
• प्रशंसा – निन्दा
• प्रवृत्ति – निवृत्ति
• प्राकृतिक – अप्राकृतिक
• पाश्चात्य – पौर्वात्य/पौरस्त्य
• प्रसारण – संकुचन
• पदोन्नत – पदावनत
• पाप – पुण्य
• पावन – अपावन
• पात्र – अपात्र
• पेय – अपेय
• पुरुष – स्त्री
• पूर्ण – अपूर्ण
• पाठ्य – अपाठ्य
• पदस्थ – अपदस्थ
• पक्ष – विपक्ष
• पल्लवन – संक्षेपण
• परिश्रम – विश्राम
प्रलय – सृष्टि
• प्रश्न – उत्तर
• प्रगति – अवनति
• प्रथम – अंतिम
• प्रवेश – निकास
• प्रतीची – प्राची
• प्रफुल्ल – ग्लान
• प्रसाद – विषाद
• प्रज्ञ – मूढ़
• प्रारंभिक – अंतिम
• पार्थिव – अपार्थिव
• पालक – घालक/संहारक
• पापी – निष्पाप
• प्रीति – द्वेष
• पुरस्कृत – दंडित
• पुरोगामी – पश्चगामी
पुष्ट – क्षीण
• पूर्णिमा – अमावस्या
• पूर्ववर्ती – परवर्ती
प्रेम – घृणा
• बद्ध – मुक्त
• बंधन – मुक्ति/मोक्ष
• बढ़िया – घटिया
• बलवान – कमजोर
• बंजर – उर्वर
• बलिष्ठ – दुर्बल
• बसंत – पतझड़
• बहादुर – डरपोक
• बर्बर – सभ्य
• बाढ़ – सूखा
• बाह्य – आंतरिक
• भद्र – अभद्र
• भलाई – बुराई
• भारी – हल्का
• भूत – भविष्य
• भोगी – योगी
• भ्रान्त – निभ्रान्त
• भला – बुरा
• भौतिक – आध्यात्मिक
• भेद – अभेद
• भेद्य – अभेद्य
• ममत्व – परत्व
• मग्न – दुखी/ऊपर
• मंगल – अमंगल
• मसृण – रुक्ष
• मनुज – दनुज
• ममता – निष्ठुरता
• महीन – मोटा
• मत – विमत
• मति – कुमति
• मनुष्यता – पशुता
• मान – अपमान
• मित्र – शत्रु
• मितव्यय – अपत्यय
• मान – अपमान
• मित्र – शत्रु
• मितव्यय – अपव्यय
• मिलन – बिछोह
• मिथ्या – सत्य
• मुनाफा – घाटा
मुख्य – गौण
• मूढ़ – ज्ञानी
• मूक – वाचाल
• मेहमान – मेज़बान
• मौखिक – लिखित
• मौन – मुखर, वाचाल
• मानवीय – अमानवीय
• मूल्यवान – मूल्यहीन
• यश – अपयश
• युगल – एकल
युद्ध – शांति
• योग – वियोग
• यौवन – वार्धक्य –
• रत – विरत
• रक्षण – भक्षण
• रक्षक – भक्षक
• रद्द – बहाल
• रचनात्मक – ध्वंसात्मक
• रसीला – नीरस
• रति – विरति
• राग – द्वेष, विराग
• राजा – रंक
• रिक्त – पूर्ण
• रीता – भरा
• रुचि – अरुचि
• रुग्ण – स्वस्थ
• रुदन – हास्य
ललित – कुरूप
• लघ – विशाल/गरु/दीर्घ
• लाभ – हानि
• लिप्त – निर्लिप्त
• लिखित – अलिखित
• लुप्त – व्यक्त
• लुभावना – घिनौना
• लोक – परलोक
• लोभ – त्याग
• लौकिक – अलौकिक
• वक्र – सरल
• वक्ता – श्रोता
• वर – वधू
• वफादार – बेवफा
• वरदान – अभिशाप
• व्यक्ति – समाज
• व्यक्तिगत – सामूहिक/समष्टिगत
• व्यष्टि – समष्टि
• व्यभिचारी – सदाचारी
• व्यर्थ – अव्यर्थ
• वन्य – पालतु
• वादी – प्रतिवादी
• वाकिफ – नावाकिफ
• व्यवस्था – अव्यवस्था
• विधवा – सधवा
• विभव – पराभव
• विश्लेषण – संश्लेषण
• विपदा – सम्पदा
• विधि – निषेध
• विस्तार – संक्षेप
• विकल – अविकल
• विज्ञ – अविज्ञ
• विजयी – परास्त
• विनीत – उद्धत
• विपति – सम्पत्ति –
• विशेष/विशिष्ट – साधारण
विराट क्षुद्र
• विस्तृत – संक्षिप्त
• विरह – मिलन
• विकल्प – संकल्प
• विद्वान – मूर्ख
• विवादित – निर्विवाद –
• विजेता – विजित
• वियोग – संयोग
• विदाई – स्वागत
• विपुल – अल्प
• विलास – तपस्या
• वेदना – आनन्द
• वैमनस्य – सौमनस्य
• वैतनिक – अवैतनिक
• शकुन – अपशकुन
• श्लील – अश्लील
• शत्रुता – मित्रता
• शयन – जागरण
• शर्मदार – बेशर्म
• शहरी – देहाती
• श्लाघा – निंदा
• श्वेत – श्याम
• शायद – अवश्य
• शासक – शासित
• शालीन – धृष्ट
• शान्त – अशान्त
• शिव – अशिव
• शीत – उष्ण
• शीर्ष – तल
• शिष्ट – अशिष्ट
• श्रीगणेश – इतिश्री
• शुभ – अशुभ
• शूरता – भीरुता
• शृंखलित – विशृंखलित
• शोहरत – बदनामी
• शोक – हर्ष
• शोषक – पोषक
• समर्थ – असमर्थ
• सूम – उदार
• सुबोध – दुर्बोध
• सन्देह – विश्वास
• सौभाग्य – दुर्भाग्य
• सम्पन्नता – विपन्नता
• सन्धि – विग्रह
• सम्भोग – विप्रलम्भ
• समास – व्यास
• स्थूल – सूक्ष्म
• सक्षम – अक्षम
• सजीव – निर्जीव
• सत्याग्रह – दुराग्रह
• सभ्य – असभ्य
• संघठन – विघटन
• सजल – निर्जल
• सत्य – असत्य
• संतोष – असंतोष
• सफलता – असफलता
• संकीर्ण – विस्तृत/विस्तीर्ण
• संन्यासी – गृहस्थ
• संयुक्त – वियुक्त
• संध्या – प्रातः
• सदाशय – दुराशय
• सत्कार – तिरस्कार
• समूल – निर्मूल
• सहज – कठिन
• सम – विषम
• सचेष्ट – निश्चेष्ट
• सघन – विरल
• स्मरण – विस्मरण
• स्मृत – विस्मृत
• स्वदेश – परदेश/विदेश
• साधर्म्य – वैधर्म्य
• साहचर्य – पृथक्करण
• सार – निस्सार
• सित – असित
• सुपुत्र – कुपुत्र
• सुखांत – दुखांत
• सुरीला – बेसुरा
• सृजन – संहार
• हरा – सूखा
• हर्ष – विषाद
• दृस्व – दीर्घ
• ह्रास – वृद्धि
• हिँसा – अहिंसा
• हित – अहित
• हेय – प्रेय
• होनी – अनहोनी
• क्षणिक – शाश्वत